Anwa d wayi i iwulmen ugar akken ad aɣ-d-yefk tamsirt ɣef ddunit, ad aɣ-d-yessken s tmuɣli-s acḥal i yewɛer webrid n temẓi d tudert s umata d wamek ara ad as-tedduḍ s tegzi akken ad temlileḍ xersum ayen umu tzemmreḍ d uguren. Lwennas n Ayt Lewnis d amɣar azemni ur nemɣur, ɣas qesfen-t d ameẓyan At wartasa, yennuɣ d ddunit s umcebbeb, ijerreb-itt ama s yideflawen d usemmiḍ-is deg tegrest (cettwa) ama s uɣamac d yiṭṭij-is deg unebdu, akken yenna i yemma-as: « anta tin ur nesɛedda ». Deg uḍris n tezlit i yefka d azwel i yisebrez (album) yessekles deg useggas 1987, ad neɛreḍ ad nesɣerbel inumak i yellan deg-s akked wezɣan aseklan (critique littéraire) tikwal, ula d azwel-ines icudd i nndama. Nndama tettukkay-d ahat ala seg tuccḍa. Taneggarut -a d tin i d-yeskarayen argaz tettaǧǧa-t ad yefhem ddunit, ula d almad ulac win ilemden kra akken ilaq war ma yecceḍ – win ur ntecceḍ mačči d amdan. Tamsirt ihi n Lwennas deg twala (période) seg tudert-is, ur tt-yeffir, ur tt-ixemmel kan i netta, wanag yefser-aɣ-tt-id s wul wessiɛen war lɣell d umaḥel i nekni akken ma nebɣa ad nḥezzeb seg tama-nneɣ.
D taɛeǧǧaǧt* n lmut-a
I d iyi-yesxewḍen* temẓi-w
Ruḥen kan yaba d yemma
Teɣli tgejdit n lferḥ-iw
Ajgagal* n lmizirya
Yuɣ amḍiq di ddunit-iw
Ḍefreɣ lkas d lǧebba
Tewwet rrba* deg uxxam-iw
Deg tseddart tamenzut ahat win ur nelli d amedyaz neɣ win ur nerra kan awellih s telqey, ad yewhem ayɣer i d-yemmeslay ɣef yimawlan-is amzun mmuten nutni ddren? Dagi deg-s acebbeh n tilawt (réalité) deg usugen (imagination), d tamuɣli iɣemqen n umedyaz, Lwennas yella yettwali ahat yal tameddit asaru n tmettant n yemma-s neɣ n baba-s, imi ad t-tbeṭṭu teḥcict-nni tazegzawt d yiman-is akken i t-id-yenna netta s timmad-is, war ma nettu axxam n lɣerba, i ad t-yesbeɛden deg tallit-nni seg yimawlan-is almi yettḥulfu d tamettant i ten-iferrqen imi deg 31 d aseggas deg yixef-is yella ijerreb-itt akken ilaq. Maca daɣen ad d-nuɣal i temsirt: da, anaẓur yesmektay-d ilemẓiyen; belli imawlan d taftilt i yewwi-d ad neḥrez, atan ma ruḥen ad tens tafat fell-aɣ, ad teɣli tgejdit iɣef tsenned tumert-nneɣ, syin ad tt-nerr i lweɛd n yiɣisem (alcool), d yir rray.
Cfiɣ asmi kenfeɣ, rɣiɣ
Ṭṭerḍiqen yidmaren-iw
Ɛecrin werɛad i ten-bdiɣ
Mi i d-frurxen leɛyub-iw
Ɣef teḥdayin ttnadiɣ
Asergel* yekkes i leɛceq-iw
Ɣef uxenfuc taggara ɣliɣ
D iceqfan yebḍa nnif-iw
Dima yettmeslay-d ɣef temẓi d webrid-is i iruḥen d iḥecrarrufen ɣas ma d netta ay d tajeǧǧigt n wemdur. Yekcem deg yiman-is akked waṭṭan i as-tbubb ddunit s uḥettem, yettwessi ɣef wid yettazalen deffir n ubruɛ d wammas war ameyyez d uḥezzeb ar almi taggara ad ggrin ɣef uqadum deg tmurt, igerrez umedya i d-yefka da ma neẓra dakken s wudem ay d-yeskanay wemdan tugna-s (image), ma yebḍa d iceqfan… fiḥel ameslay.
Ifukk waḍu n lemḥibba
Ilḥeq-d waḍu n tdukkli
Yewwi-yi yid-s qbala
Yesḍall-iyi deg yifri
Anda ma llan tlufa
Yid-sent akk yezweǧ-iyi
Ur d asent-briɣ ara
Armi cabeɣ di temiẓi
Mi d-yewwi cwiṭ awal ɣef tiyita d tidderwect n temẓi, ɣef waḍu-nni i t-yeẓuɣɣuren ɣer lebɣi n tayri d tlawin, anaẓur yekcem deg usentel (sujet) wayeḍ ur nebɛid ɣef umezwaru – wayi d win n tilufa. Yesdukkel-it waḍu yid-s yeldi-as tawwurt ɣer lxali. Am akken nzemmer ad nefhem ahat ala aqlilet n temẓi ay d-yettawin tilufa d yiɣeblan, iwacu ihi qqaren: D Leɣlaḍ n temẓi i yessendemmayen temɣer.
A tura dayen-nni
Tirgit-iw texsi
Siwa tissirt n nndama
I d-yeggran teẓẓad deg-i.
Taggara n uḍris amenzu yesdukkel umeskar kullec – ɣef wayen i as-yeḍran almi yufa iman-is yenneḍ deg tissirt n nndama…
Asegzi n wawalen:
* Taεeǧǧaǧt : tornade
* Sxewḍen : ravager
* Ajgagal : Tige de plante qui se ramifie verticalement (la liane)
* Rrba : perte (contraire de Lbaraka)
* Asergel : barrière (ici timidité et hésitation)
Mhenni Xalifi